مبانی نظری و ادبیات تحقیق تحول و تحول شناختی

قسمتی از متن:

مفهوم و ماهیت تحول

تحول از جمله واژه­هایی است که بعضاً مترادف کلمۀ رشد به کار می­رود در حالی که مفهوم تحول تغییرات کمی و کیفی را در بر می­گیرد و به هر نوع تغییری در طول زمان اطلاق می­گردد. مفهوم رشد تغییرات کمی را شامل می­شود از این رو تحول اعم از رشد است (مصباح و همکاران، 1374).

اگرچه از تحول تعاریف بسیاری شده است اما یکی از عام­ترین تعاریف بدین شرح می­باشد: تحول عبارت است از همۀ تغییرات و تحولاتی که از زمان تشکیل سلول تخم تا هنگام مرگ روی می­دهد. تحول؛ حرکتی مستمر، دائمی و پیوسته بوده گاهی آهسته و زمانی همراه با جوش و خروش است. کیفیت تحول ممکن است ملموس نباشد ولی نباید تصور کرد که جریان تحول متوقف شده است (احدی و بی جمالی، 1388). ماسن[1]، تحول را تغییرات منظم و نسبتاً مداوم در ساخت­های جسمی و عصب شناختی، فرایند تفکر و رفتار در طول زمان می­نامد (ماسن، ترجمۀ یاسایی، 1388). شرفی (1371) نیز تغییرات کمی و کیفی که در طول زمان در طبیعت و ساخت و رفتار انسان اتفاق می­افتد تحول می­نامد. بنا به نظر او این تغییرات و دگرگونی­ها در هر دوره­ای از زندگی، توانایی­ها، نیازها و دشواری­هایی را به وجود می­آورد.

سندستروم[2] (1973) نیز از واژۀ تحول برای تشریح فرایند تاثیرات بی شمار داخلی و خارجی بر انسان از اولین لحظات زندگی تا بزرگسالی و مرگ استفاده می­کند (به نقل از مصباح و همکاران، 1374). همچنین وولفلک[3] (2005) نیز تغییرات منظم و سازگارنه­ای که به طور مستمر در طول زندگی ارگانیسم، از لحظۀ نطفه تا لحظۀ مرگ به وجود می­آید، را تحول می­نامد (به نقل از سیف، 1386). رایس[4] (1992) نیز تحول را به مثابۀ فرایندی مادام العمر می­داند که از تعامل عوامل ارثی و محیطی تاثیر می­پذیرد، و از آغاز لقاح و تا مرگ (یا پس از مرگ، آن گونه که بسیاری معتقدند) ادامه یابد (رایس، 1922، ترجمۀ فروغان، 1388).

تحول شناختی
تحول شناختی کلیۀ تغییرات فرایند¬های ذهنی همچون تفکر، یادگیری، حافظه، قضاوت، مساله گشایی، و ارتباط-گیری را شامل می¬شود (رایس، 1922، ترجمۀ فروغان، 1388). از میان مهترین نظریه پردازان حوزۀ تحول شناختی ژان پیاژه ، جروم برونر و لو ویگوتسکی  شهرت جهانی قابل توجهی دارند. نظریۀ ژان پیاژه یکی از مهمترین نظریه¬های تحول شناختی است. به طوری که نظریۀ او به عنوان یک نظریۀ برجسته در تحول شناختی شناخته می¬شود (فلاول ، 1963 به نقل از سیمتوا ، 2010). اگر¬چه نظریۀ پیاژه به اصطلاح یک نظریۀ قرن بیستمی است، اما به علت دقیق و کارآمد بودنش، هنوز در کانون توجۀ دانشمندان علم روان¬شناسی قرار دارد (ترکاشوند، 1391). پیاژه بیش از هر نظریه¬پرداز دیگری در شکل¬گیری درک ما را از چگونگی تغییرات شناختی نقش داشته است. او با الهام از بررسی¬های عمیق خود در رشتۀ زیست شناسی و تلفیق آن¬ها با چگونگی تحول دانش و منطق که از مشاهدۀ مستقیم کودکان به دست آورده است، یکی از جامع¬ترین نظریه¬های تحول شناختی را ارائه داده است (احدی و جمهری، 1382).
پیاژه برای رسیدن به هدف خود، یعنی بررسی شکل¬گیری شناخت در انسان، از شیوه¬ای نوین به نام شناخت شناسی تکوینی  استفاده کرد و از طریق جمع آوری اطلاعات دربارۀ رفتارها و اندیشه¬های کودکان درصد این بود که اعمال و افکار کودکان را شناسایی کند. به سخن دیگر پیاژه می¬خواست منشاء و چگونگی تکامل دانش بشر از جهان را مطالعه کند، زیرا فرض او این بود که اگر بتواند بفهمد که چگونه دانش در نزد کودکان ساخته می¬شود آن¬گاه خواهد فهمید دانش چیست؛ زیرا ساختمان دانش ماهیت آن را نشان می¬دهد (سیف، 1386، ص 69؛ ترکاشوند، 1391). از این رو، نظریۀ او یک چارچوب مفید برای درک چگونگی تحول و تغییر تفکر کودکان و نوجوانان از مسائل جهان را فراهم کرده است (نایت و ساتون ، 2004). نظریۀ پیاژه اغلب به عنوان یک نظریۀ سازنده¬گرایی  شناخته می¬شود (تامسون و همکاران، 1996). بر طبق نظریۀ سازنده¬گرایی، افراد محیط و تجارب خودشان را درست از دانش و تجربه¬ای که در حال حاضر دارند تفسیر می¬کنند. بنابراین دانش شخصی فرد تابع تجربیات پیشین، ساختار¬¬های ذهن و عقاید شخصی او می باشد که برای تفسیر اشیاء و وقایع مورد استفاده قرار می¬گیرد (شیخی فینی، 1381). از این رو پیاژه معتقد است که کودکان همچون دانشمندان به تنهایی در مواد فیزیکی، منطقی و ریاضی جهان شان برای ساخت واقعیت کار می کنند (تادج ، 1993).